Oczekiwanie na opinię Rzecznika Generalnego Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej w sprawie roszczeń frankowiczów dotyczących zwrotu nadpłaconych świadczeń trwało wiele miesięcy. Opinia ta okazała się istotnym przełomem w sprawach związanych z kredytami we frankach szwajcarskich. Rzecznik stwierdził, że banki nie mają prawa żądać od konsumentów wynagrodzenia za korzystanie z kapitału w przypadku stwierdzenia nieważności umowy kredytowej. Z kolei kredytobiorcy zachowują prawo do dochodzenia dodatkowych roszczeń.
Sprawa, którą rozpatrywał Rzecznik Generalny TSUE, dotyczyła jednego z ostatnich nierozstrzygniętych zagadnień związanych z kredytami we frankach szwajcarskich. Sąd Rejonowy dla Warszawy Śródmieścia wystąpił z pytaniem, czy w przypadku unieważnienia umowy kredytowej ze względu na nieuczciwe klauzule, strony mają prawo do dodatkowych środków przekraczających już wpłacone świadczenia. Istniały wątpliwości dotyczące uprawnień zarówno banków, jak i konsumentów. Sąd rozpatrywał, czy banki mogą żądać wynagrodzenia za korzystanie z kapitału, a kredytobiorcy mogą dochodzić odszkodowania za nieprawidłowości lub waloryzację swoich świadczeń.
Obecnie, po stronie banków stoi już jedynie Komisja Nadzoru Finansowego broniąc ich interesów w sprawie przed Trybunałem Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Banki obawiają się wielomiliardowych strat i destabilizacji rynku finansowego. Z kolei Komisja Europejska, polski rząd i Rzecznik Praw Obywatelskich bronią praw konsumentów. Podkreślają, że banki powinny czerpać dochody ze swojej podstawowej działalności, a nie z oferowania niezgodnych z prawem produktów. Uważają, że ta sprawa ma kluczowe znaczenie dla ochrony praw konsumentów zarówno w przypadku kredytów we frankach szwajcarskich, jak i w przyszłości.
Opinia Rzecznika Generalnego TSUE jednoznacznie opowiada się po stronie konsumentów. Stwierdza, że roszczenia banków dotyczące wynagrodzenia za korzystanie z kapitału są bezzasadne. Zaznacza również, że dyrektywa konsumencka 93/13 nie precyzuje skutków unieważnienia umowy kredytowej w przypadku usunięcia klauzul abuzywnych. Dlatego też, konsekwencje unieważnienia umowy powinny być określane na podstawie przepisów prawa krajowego. Również roszczenia konsumentów przekraczające zwrot wpłaconych na rzecz banku świadczeń powinny być oceniane na tej samej zasadzie. Dyrektywa konsumencka ma na celu maksymalną ochronę interesów konsumentów, dlatego nie ma podstaw do wyłączenia prawa do dochodzenia roszczeń przekraczających zwrot już spełnionych świadczeń.
W przypadku banków sytuacja jest zupełnie inna. Rzecznik Generalny TSUE stwierdza, że instytucje finansowe nie mają prawa dochodzić od konsumentów takich roszczeń. Podkreśla, że mają prawo żądać jedynie zwrotu udzielonego kapitału oraz odsetek za opóźnienie, które narosły od momentu wystąpienia z wezwaniem do zapłaty. Rzecznik Generalny TSUE zaznacza również, że banki są zobowiązane do zachowania należytej staranności podczas zawierania umów z konsumentami, a zwłaszcza nie mogą czerpać korzyści z bezprawnych działań. W tym kontekście nie ma znaczenia fakt, że taka interpretacja opinii zagraża stabilności polskiego rynku finansowego, ponieważ najważniejsze jest uwzględnienie ochrony interesów konsumentów zgodnie z dyrektywą 93/13.
Opinia Rzecznika Generalnego TSUE ma ogromne znaczenie dla frankowiczów. Stanowi ona zapowiedź orzeczenia, które zostanie wydane przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej za kilka miesięcy. Dotychczas banki zakładały, że w przypadku unieważnienia umowy kredytowej we franku szwajcarskim będą mogły żądać od kredytobiorców dodatkowego wynagrodzenia za korzystanie z kapitału. Przewidywane roszczenia banków sięgały nawet 50% całkowitej kwoty udzielonego kredytu. Opinia Rzecznika Generalnego TSUE zmusiła banki do przeanalizowania swoich planów i może oznaczać koniec alternatywnych sposobów poprawy ich sytuacji.
Opinia Rzecznika Generalnego TSUE została bardzo pozytywnie odebrana przez prawników reprezentujących interesy frankowiczów oraz samych kredytobiorców. Specjaliści uważają, że uwzględnienie tej opinii przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej w swoim ostatecznym orzeczeniu sprawy sprawi, że konsumenci nie będą musieli obawiać się dodatkowych roszczeń ze strony banków. Będzie to miało istotne znaczenie dla jasności sytuacji frankowiczów i uczyni wystąpienie z pozwem frankowym jeszcze bardziej opłacalnym. Ponadto, banki prawdopodobnie zrezygnują z kierowania roszczeń o zapłatę wynagrodzenia za korzystanie z kapitału w stosunku do konsumentów.
Wydanie opinii przez Rzecznika Generalnego TSUE miało natychmiastowe skutki dla sytuacji polskiego sektora bankowego. Agencja ratingowa Moody’s zauważyła, że zwiększa się ryzyko prawne dla banków w wyniku tej opinii. Jeśli Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej wyda analogiczne rozstrzygnięcie w swoim ostatecznym orzeczeniu, to oznacza, że kolejni frankowicze, którzy dotychczas obawiali się wystąpienia z powództwem, również podejmą takie kroki. Banki będą zmuszone tworzyć kolejne rezerwy na pokrycie roszczeń frankowiczów, co dodatkowo pogorszy ich sytuację finansową.
Opinia Rzecznika Generalnego TSUE wywołała natychmiastową reakcję na polskiej giełdzie. Największe straty poniosły Bank Millennium (-3,5%) oraz PKO BP (-2,1%). Eksperci wskazują, że działania inwestorów zagranicznych będą miały kluczowe znaczenie dla sytuacji krajowych banków.